Οικονομική Κρίση - Απειλή ή Ευκαιρία;

Τους τελευταίους μήνες, διαβάζουμε, ακούμε και βιώνουμε τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών. Είναι, όμως, μία κρίση το τέλος του κόσμου, ή η αρχή των πάντων; Αποτελεί απειλή για την επαγγελματική ή επενδυτική δραστηριότητά μας, ή μία μοναδική ευκαιρία; Σίγουρα μία μεγάλη μερίδα πολιτών και επαγγελματιών θα επιλέξει τον χαρακτηρισμό "απειλή", ή ακόμη και "καταστροφή". Επιχειρήσεις (ή και καταναλωτές) οι οποίες έκαναν εκτεταμένη χρήση δανείων για την κάλυψη των αναγκών τους σε ρευστό και για την ανάπτυξή τους, βρέθηκαν εκτεθειμένες όταν οι Ελληνικές (κυρίως) τράπεζες έκλεισαν τη στρόφιγγα. Εταιρίες ή επενδυτές που έκαναν αγορές και επενδύσεις λίγο πριν την έναρξη της κρίσης σε υψηλές τιμές, είδαν την αξία των επενδύσεών τους να βουλιάζει και τη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων τους να απειλείται. Εν ολίγοις, όσοι ήταν δανειακά εκτεθειμένοι ή είχαν χαμηλά επίπεδα ρευστότητας, βρέθηκαν από λίγο έως πολύ προβληματισμένοι.

Το οξύμωρο είναι ότι ο σύγχρονος καπιταλισμός επιτάσσει την εκτεταμένη χρήση δανείων και τη διατήρηση των επιπέδων ρευστότητας σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, για την "καλύτερη" αξιοποίηση εταιρικών πόρων και για γρήγορη ανάπτυξη. Σίγουρα, ένας σωστός επιχειρηματίας ή διοικητικό στέλεχος οφείλει να προφυλάσσει την εταιρία που εκπροσωπεί από τέτοιες εξωγενείς εξελίξεις, προσαρμόζοντας ανάλογα την κεφαλαιουχική δομή (capital structure) και τη δυνατότητα αποπληρωμής υποχρεώσεων της εταιρίας, όταν το ρίσκο αρχίζει να αυξάνεται. Η μανία του αχαλίνωτου καπιταλισμού για γρήγορη και ανεμπόδιστη ανάπτυξη, όμως, δημιουργεί τάσεις απληστίας που αγνοούν τέτοια σημάδια, αυξάνοντας το ρίσκο στο οποίο εκτείθεται μία εταιρία.
Στον αντίποδα, όμως, υπάρχουν και πολλοί επαγγελματίες που "χαμογελούν". Όπως λέει και ο διάσημος οικονομολόγος Paul Romer, "μία κρίση είναι μία πολύ μεγάλη ευκαιρία για να χαθεί". Την άποψη αυτή ασπάζεται και ο πιο διάσημος και επιτυχημένος επενδυτής του κόσμου (πρόσφατα και πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου), Warren Buffet. Βέβαια, ο κύριος Buffet ομιλεί εκ του ασφαλούς, καθώς η εταιρία του, Berkshire Hathaway, είχε στη διάθεσή της μέχρι και πριν εκδηλωθεί η κρίση, $44 δισεκατομμύρια. Πλέον διαθέτει $31 δις, αφού προέβη σε αγορές θαυμάσιων υποτιμημένων εταιριών, οι οποίες μακροπρόθεσμα αναμένεται να εκτοξευθούν σε αξία (περισσότερα εδώ). Η κίνηση αυτή αποδεικνύει την ιδιοφυία και την εμπειρία που χαρακτηρίζει τον κ. Buffet, ο οποίος τιμάει την παραπάνω δήλωση με τον καλύτερο τρόπο. Περίμενε μέχρι την εκδήλωση μίας κρίσης, η οποία μαθηματικά κάνει τον κύκλο της κάθε μερικά χρόνια, για να αξιοποιήσει όλο αυτό τον όγκο ρευστού, παρά την πίεση από συνεργάτες για πιο γρήγορη εκμετάλλευσή του και τις κατηγορίες για υπερβολικά επίπεδα διαθέσιμων χρημάτων. Επιπλέον, ο κ. Buffet δίνει 3 βασικές συμβουλές προς επενδυτές σε περιόδους κρίσης:

1. Ο συνδυασμός ρευστότητας και θάρρους εν μέσω μία κρίσης, είναι ανεκτίμητος.
2. Μην επενδύετε σε πράγματα που δεν κατανοείτε.
3. Μην προσπαθήσετε να πιάσετε ένα μαχαίρι που πέφτει, αν πριν δεν έχετε θέσει το ρίσκο υπό έλεγχο.

Αντίστοιχα, εταιρίες που διατηρούν υψηλά επίπεδα ρευστότητας εν μέσω κρίσης, έχουν μία μοναδική ευκαιρία να τροφοδοτήσουν την ανάπτυξή τους με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος, δημιουργώντας συνθήκες ηγεσίας τη στιγμή που ο εκτεθειμένος ανταγωνισμός παραπαίει. Όπως λέγεται στην πιάτσα, "η κρίση είναι μία μοναδική ευκαιρία για να στηθείς", ώστε να είσαι σε ισχυρή θέση όταν αυτή λήξει. Είναι πάγια, πλέον, η τακτική αγοράς ευκαιριών σε περιόδους κρίσης, είτε για την υποστήριξη της ανάπτυξης των κεντρικών λειτουργιών μίας επιχείρησης, είτε απλά για επενδύσεις ανεξάρτητες από το αντικείμενό τους (κτηματομεσιτίες κτλ).

Επιπλέον, η κρίση δεν αποτελεί ευκαιρία μόνο για τη συμπίεση του κόστους, αλλά και για την αύξηση του τζίρου, δεδομένου ότι η εταιρία φέρει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Είναι αποδεδειγμένο ότι σε περιόδους κρίσης, οι καταναλωτές στρέφονται προς πιο ποιοτικές προτάσεις, θεωρώντας τες πιο "ασφαλείς". Συνεπώς, οι ηγέτες ποιότητας συνήθως βλέπουν τα έσοδά τους να αυξάνονται σε αντίθεση με τον ανταγωνισμό.

Προσωπικά, έχω βιώσει αυτό το χαρακτηριστικό της αγοράς στην εταιρία προσφοράς κοσμητικών ιατρικών υπηρεσιών όπου εργάζομαι. Ο κλάδος έχει πολλούς ανταγωνιστές που προσφέρουν χαμηλής ποιότητας υπηρεσίες στηριζόμενοι στην άγνοια των καταναλωτών για το αντικείμενο, των οποίων οι πελάτες πλέον μεταναστεύουν σε ποιοτικότερες λύσεις για καλύτερη και πιο "ασφαλή" αξιοποίηση των χρημάτων τους. Άλλωστε, η πλειοψηφία του ανταγωνισμού στηρίζεται σε επιθετικές τεχνικές πωλήσεων και σε πώληση "πακέτων", τα οποία δεν ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες των πελατών, αφού αυτοί αναζητούν πιο ευέλικτες λύσεις που δε "δένουν" τα χρήματά τους.

Τέλος, η κρίση δεν αποτελεί ευκαιρία μόνο για υφιστάμενες επιχειρήσεις και επενδυτές με υψηλή ρευστότητα που μπορούν να εκμεταλλευτούν τις υποτιμήσεις της εποχής. Αποτελεί ευκαιρία και για νέες ή υπό-ίδρυση εταιρίες (start-ups), καθώς τα κόστη έναρξης βρίσκονται πλέον στο έδαφος. Όπως περιγράφει και ο Peter Justen σε συνέντευξή του στο BusinessWeek, τα οφέλη εμφανίζονται σε κάθε επίπεδο. Μία νέα εταιρία μπορεί να νοικιάσει ή να αγοράσει εγκαταστάσεις σε πολύ χαμηλότερες τιμές. Μπορεί επίσης να διαπραγματευτεί έξοδα σχετικά με τη διαμόρφωση ή τη μετακόμιση στον νέο χώρο. Μπορεί να εξασφαλίσει την προβολή και διαφήμισή της σε πολύ χαμηλότερες τιμές, ή να συμμαχήσει με άλλες εταιρίες σε αυτό τον τομέα. Μπορεί να αγοράσει μεταχειρισμένο εξοπλισμό (Η/Υ, έπιπλα κτλ) σε εξευτελιστικές τιμές, από έναν μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων που βάζουν λουκέτο. Η άνοδος της ανεργίας, επίσης, δημιουργεί ευκαιρίες για προσέλκυση ποιοτικού ανθρώπινου δυναμικού με προνομιακούς όρους.

Συνοψίζοντας, η κρίση δημιουργεί πολλές καταστροφές αλλά και πολλές ευκαιρίες. Απαραίτητη προϋπόθεση για να ανήκει κανείς στη δεύτερη κατηγορία, είναι να βρίσκεται προετοιμασμένος, παρακολουθώντας στενά τις εξελίξεις. Αν κάποιος δεν αντιμετωπίζει προβλήματα, μπορεί να προσαρμόσει τη στρατηγική του στα χαρακτηριστικά της κρίσης, εξάγοντας το καλύτερο δυνατό από αυτή την ιδιαίτερη κατάσταση.