Η δολοφονία της δημιουργικότητας.

Μία πολύ πρωτότυπη και απολαυστική ομιλία του Sir Ken Robinson πάνω στο θέμα είναι αυτή: Ομιλία

Ο ομιλητής πολύ σωστά υποστηρίζει ότι η εκπαίδευση πολλές φορές έχει ως στόχο την τυποποίηση της σκέψης μας και την υποταγή σε συγκεκριμένα πρότυπα συμπεριφοράς, σκοτώνοντας την ατομικότητα του καθένα και τη δημιουργικότητα που κρύβουμε μέσα μας.

Θεωρεί ότι ο κάθε άνθρωπος γεννιέται "καλιτέχνης" και στην πορεία η κοινωνία προσπαθεί αυτό να το αλλοιώσει. Χαρά, λοιπόν, σε αυτούς που είχαν τη συμπαράσταση ή την επιμονή και την έμπνευση από μικροί να διατηρήσουν αυτή τη φλόγα μέσα τους, να διατηρήσουν την αυθεντικότητά τους και να εξελιχθούν σε αυτό που εκείνοι ήθελαν και πρόσταζε η καρδιά τους!

Περιττός ο σχολιασμός των οικογενειών που με το ζόρι έκαναν τα παιδιά τους γιατρούς, δικηγόρους ή γενικά επιστήμονες για λόγους κοινωνικής αποδοχής, γοήτρου ή ικανοποίησης δικών τους απωθημένων.

Κατ' επέκταση, λοιπόν, και μία επιχείρηση θα πρέπει να βρει τον δικό της δρόμο που συμβαδίζει με το όραμα και τα πιστεύω των δημιουργών της. Οι περισσότερες πετυχημένες επιχειρήσεις κρύβουν από πίσω μία φιλοσοφία που συμβαδίζει με αυτή των ηγετών τους, δημιουργώντας μία εταιρική ταυτότητα και κουλτούρα μοναδικής δυναμικής. Επίσης, για να μπορέσεις να ηγηθείς σε μία αγορά θα πρέπει να ρισκάρεις (risk and reward) ούτως ώστε να καινοτομήσεις και να ξεχωρίσεις, απολαμβάνοντας υψηλές αποδόσεις. Το ρίσκο, όμως, εμπεριέχει, φυσικά, και την πιθανότητα αποτυχίας, η οποία θα πρέπει σε κάποιο βαθμό να θεωρείται δεδομένη. Η συνεχής δοκιμή (trial and error) και η υποτήριξή της σε επιχειρησιακό και ατομικό επίπεδο, όμως, εγγυάται αποτελέσματα. Αντίθετα, "wannabe" εταιρίες που απλά ακολουθούν τα βήματα άλλων και ακολουθούν την πεπατημένη σε κάθε επίπεδο, είναι καταδικασμένες σε έναν αγώνα αιματοχυσίας (όπως περιγράφεται πολύ εύστοχα από το best seller στρατηγικής, "Η στρατηγική του μπλε ωκεανού").

Ότι πληρώσεις παίρνεις!

Η λαϊκή αυτή φράση φαίνεται ότι έχει αποτυπωθεί βαθιά στη σκέψη όλων των καταναλωτών.

Ερευνητές σε δύο πανεπιστήμια της Καλιφόρνια, απέδειξαν ότι οι καταναλωτές έχουν συνδέσει απόλυτα την τιμή απόκτησης ενός αγαθού με την ανταλαμβανόμενη αξία και ποιότητά του (εξομοίωση τιμής με ποιότητα).

Το πείραμα που διεξήγαγαν ήταν πολύ απλό στη σύλληψή του: Παρότρυναν το δείγμα τους να δοκιμάσει ένα κρασί των $10 και ένα άλλο των $90, ενώ συγχρόνως κατέγραφαν τις αντιδράσεις στο μέρος του μυαλού που ευθύνεται για την αίσθηση ικανοποίησης (pleasure center). Ως φυσικό επακόλουθο, η ικανοποίηση ήταν πολύ υψηλότερη κατά τα δοκιμή του ακριβότερου κρασιού. Αυτό που δεν ήξεραν όμως οι δοκιμαζόμενοι, ήταν ότι το κρασί που δοκίμαζαν ήταν ακριβώς το ίδιο!!! Το μόνο που άλλαζε, δηλαδή, ήταν η αντίληψη της τιμής και, παράλληλα, της αξίας του κρασιού. Περισσότερα για το πείραμα εδώ.

Φυσικά αυτό το πείραμα δεν αποδεικνύει ότι αυξάνοντας τις τιμές αυξάνουμε αυτόματα και την αντιλαμβανόμενη αξία του προϊόντος που πουλάμε. Υπάρχουν πολλές κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών, όπου ο καταναλωτής είναι πλήρως ενημερωμένος για τα χαρακτηριστικά που ψάχνει και τί αντιπροσωπεύει κάθε προϊόν. Ας μην ξεχνάμε ότι το μεγαλύτερο μέρος των καταναλωτών είναι σε συνεχή αναζήτηση για την καλύτερη προσφορά και την υψηλότερη αξία (αναλογία τιμής / απόδοσης), ενώ οι καταναλωτές είναι σήμερα καλύτερα ενημερωμένοι από ποτέ άλλοτε, χάρη στην κοινωνία της πληροφορίας στην οποία ζούμε.

Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν κατηγορίες προϊόντων όπου η αντιλαμβανόμενη αξία βασίζεται σε πιο αόριστες έννοιες που πολλές φορές δεν κατέχει η μάζα (π.χ. υψηλή τεχνολογία, κρασί, υπηρεσίες, θέαμα κτλ) και όπου μπορεί να γίνει πιο εκτενής χρήση των παραπάνω συμπερασμάτων.

Swarm Theory ( Θεωρία Σμήνους)

Ξεκινάω τη συγγραφή αυτού του μπλογκ με μία πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία, τη "θεωρία του σμήνους".

Η θεωρία αυτή αναφέρεται στον τρόπο οργάνωσης κοινοτήτων στο ζωικό βασίλειο και στην εκπληκτική αποτελεσματικότητά τους. Ο κεντρικός κανόνας που ρυθμίζει τις λειτουργίες σε μία τέτοια κοινότητα, είναι ότι κανένας δε δίνει διαταγές και ότι όλοι είναι απόλυτα ίσοι. Υποστηρίζεται ότι τα έντομα που χρησιμοποιούν τέτοιες τεχνικές (μυρμήγκια, μέλισσες κτλ) έχουν χαμηλή νοημοσύνη ως αυτόνομες μονάδες, αλλά πολύ υψηλή νοημοσύνη ως ομάδα / σμήνος.

Για παράδειγμα, το αν, πότε και πόσα μυρμήγκια θα πάνε έξω από τη μυρμηγκοφωλιά το πρωί για να συλλέξουν τροφή, εξαρτάται από το πόσα μυρμήγκια ανιχνευτές έρθουν σε επαφή μαζί τους και με τί συχνότητα. Αν υπάρχει πολλή τροφή έξω, οι ανιχνευτές θα επιστρέφουν γρήγορα και με μεγάλη συχνότητα στη φωλιά (αφού δε θα δυσκολεύονται να εντοπίσουν την εν αφθονία τροφή), δίνοντας το μήνυμα σε περισσότερους συλλέκτες να δραστηριοποιηθούν. Αν λιγότεροι ανιχνευτές επιστρέφουν πιο σπάνια, λιγότεροι συλλέκτες θα ενεργοποιηθούν. Οι ανιχνευτές από τη μεριά τους, καθορίζουν τον αριθμό τους και την ώρα εξόδου τους, από τη νυχτερινή περίπολο που μεταδίδει μηνύματα σχετικά με την ασφάλεια εκτός φωλιάς. Η επικοινωνία γίνεται πάντα με την επαφή των μεταξύ τους κεραιών και, συνήθως, ένα μυρμήγκι χρειάζεται έναν συγκεκριμένο αριθμό επαφών σε διαστήματα μικρότερα των 10 λεπτών μεταξύ τους ώστε να δραστηριοποιηθεί.

Πρόκειται, λοιπόν, για συστήματα οργάνωσης κοινοτήτων που διέπονται από ελάχιστους βασικούς κανόνες οργάνωσης και ικανοποίησης στόχων, ενώ η λήψη αποφάσεων είναι πλήρως αποκεντρωτική. Τέτοιου είδους οργάνωση μπορεί να αυξήσει τη συνολική νοημοσύνη ενός οργανισμού και τον απαιτούμενο χρόνο ανταπόκρισης στις αλλαγές του εξωτερικού περιβάλλοντος. Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, είναι ότι παρατηρούμε σήμερα κάποιες σύγχρονες πολυεθνικές εταιρίες να προσπαθούν να υιοθετήσουν παρόμοιες οργανωσιακές στρατηγικές, ρίχνοντας τα "τείχη" των γραφείων (W. L. Gore & Associates με πανομοιότυπα γραφεία για όλους χωρίς "προνομιούχους", νέος σχεδιασμός των κεντρικών της Intel κτλ) και εξισώνοντας όλα τα στελέχη τους (τουλάχιστον σε τυπικό επίπεδο και σε επίπεδο επικοινωνίας, όπου όλοι είναι προσβάσιμοι και κανένας δεν ξεχωρίζει εκ πρώτης όψεως). Ακόμη, εταιρίες που έχουν μελετήσει τη θεωρία του σμήνους, αναπτύσσουν λογισμικό με αλγόριθμους που μιμούνται τον τρόπο λειτουργίας των εντόμων. Τα αποτελέσματα είναι θεαματικά.

Η βάση της θεωρίας του σμήνους χρησιμοποιείται σε δρομολόγια αεροπλάνων, σε μεταφορές και πολλά άλλα. Σε επίπεδο οργάνωσης λειτουργιών μίας εταιρίας, η θεωρία αυτή μπορεί να έχει τρομερές εφαρμογές. Αρκεί, κατά τη γνώμη μου, να υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε να μπορούν να δημιουργηθούν συνέργιες.

Στην εταιρία που εργάζομαι, για παράδειγμα, έχουμε χρησιμοποιήσει τη συλλογική νοημοσύνη για τη διεκπεραίωση κάποιων λειτουργιών. Σε μία ομάδα τριών υπαλλήλων, συμφωνήσαμε να αποφασίζουν οι ίδιες για το ποιά θα έρχεται το πρωί, ποιά το απόγευμα και ποια θα εκτελεί σπαστό ωράριο, εφ΄όσον η καθημερινή λειτουργία της εταιρίας είναι 12ωρη. Επίσης, καθορίσαμε ότι σε περίπτωση που χρειάζεται να έρθουν πιο νωρίς ή να φύγουν πιο αργά θα το κάνουν, ενώ θα μπορούν να φύγουν πιο νωρίς εφ' όσον δεν υπάρχει ανάγκη (ευέλικτο ωράριο). Με αυτό τον τρόπο, εξυπηρετείται το προσωπικό καλύτερα και οργανώνει τον χρόνο του ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης αλλά και τις προσωπικές του. Οι παράμετροι αυτές καθορίζονται από το ίδιο το προσωπικό, σε συνδυασμό με ένα σύστημα ελέγχου, βασικών κανόνων και κινήτρων για την ικανοποίηση των στόχων της βασικής στρατηγικής της εταιρίας.

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για τη θεωρία του σμήνους εδώ.